Budimpešta, u kojoj danas živi 1,75 miliona ljudi, postala je jedinstveni grad 1873. godine spajanjem Budima i Starog Budima (na desnoj obali Dunava) s Peštom na lijevoj (istočnoj) obali. Nakon Beča, Budimpešta je bila najveće središte Austrougarske monarhije.

Historija Budimpešte

Upraćena historija Budimpešte počinje s rimskim gradom pod imenom Aquincum, osnovanim oko 89. godine nove ere, na mjestu starijeg keltskog naselja blizu mjesta gdje je nastala Obuda. Na mjestu današnje Pešte je bio izgrađen grad Contra Aquincum.

Područje su oko 900. godine osvojili Mađari, koji su oko jednog stoljeća kasnije osnovali Kraljevinu Mađarsku. Kada su je 1241. godine uništili Mongoli, Pešta je već bila značajno mjesto, i brzo je ponovno izgrađena, a Budim je 1247. postao sjedište kraljevskog dvora te 1361. glavni grad Mađarske.

Osmanlije su u 16. stoljeću osvojili veći dio Mađarske. Peštu su zauzeli s juga 1526. godine, a Budim 15 godina kasnije. Dok je Budim ostao sjedište turskog vladara, Pešta je bila vrlo zapuštena do 1686. kada su je osvojili Habsburški vladari. Pešta je od 1723. bila sjedište administrativnog aparata kraljevstva, koji je najbrže rastao u 18. i 19. stoljeću, i potakao izraziti rast grada u 19. stoljeću.

U 20. stoljeću je većina rasta broja stanovnika otpadala na predgrađa, Ujpest (Nova Pešta) je više nego udvostručila broj stanovnika između 1890. i 1910. godine, a većina industrije zemlje se koncentrirala u gradu. Ljudski gubici Mađarske tokom Prvog svjetskog rata, i kasniji gubitak više od polovice teritorija kraljevstva (1920.) je zadao samo privremeni udar broju stanovnika, a Budimpešta je postala prijestolnica manje, ali sada suverene države. Do 1930. je uža gradska jezgra imala oko milion stanovnika, uz dodatnih 400.000 u predgrađima.

Holokaust i ubijanje Židova

Oko trećine od 200.000 Židova u Budimpešti je ubijeno u nacističkom genocidu za vrijeme njemačke okupacije u Drugom svjetskom ratu. Grad je znatno porušen u sovjetskoj opsadi tokom zime 1944. godine, a oporavio se tokom 1950-ih i 1960-ih. Budimpešta je u 1980-ima podjelila sudbinu države kada je broj stanovnika smanjen usljed povećane emigracije i smanjenja nataliteta.

Treba dodati da je na obalama Dunava, nedaleko od Parlamenta, strijeljano ili u vodu bačeno oko 20.000 Jevreja, koji su se, osim u Budimpešti, ubijali u cijeloj Mađarskoj koja je tada bila satelit država Trećeg rajha. 

Ime Ferenca Szalasija danas se navodi kao ime glavnog krvnika i čovjeka koji je najodgovorniji za masovna ubistva, progone i istrebljenja Jevreja u Mađarskoj i Budimpešti. Suđeno mu je u martu 1946. godine, a nakon toga je strijeljan zbog zločina protiv čovječnosti koji su mu se stavljali na teret.

Ono što morate vidjeti u ovom gradu

Kada smo kod znamenitosti, veliki broj znamenitosti Budimpešte može obići pješke, s obzirom da nisu previše udaljena jedna od drugih, te se uglavnom nalaze uz Dunav. Tu izdvajamo:

Budimski dvorac s okolicom, obala Dunava, Andraševa avenija (Andrássy út) s Trgom heroja (Hősök tere) i Milenijska podzemna željeznica (najstarija u Europi). Zgrada Mađarskog parlamenta izgrađena je u neogotičkom stilu i smatra se jednim od najboljih primjera historicizma. Nekad je bila najveća zgrada parlamenta na svijetu, a danas je još uvijek treća. S Bazilikom sv. Stjepana, najviša je zgrada u Budimpešti, a izgrađena je od kamena bihacita izvađenog u kamenolomima pokraj grada Bihaća u Bosni i Hercegovini. U njoj se nalazi Kruna sv. Stjepana.

Bazilika sv. Stjepana u Budimpešti ima istu visinu kao i Parlament (96 metara) i u njoj se nalaze mumificirani ostaci prvog mađarskog kralja, Stjepana I. Ona je treća crkva po veličini u Europi. Ostaci rimskog grada Aquincuma su pretvoreni u arheološki muzej.

Ribarski bastion (Halászbástya) je neogotička terasa s koje se pruža veličanstven pogled na grad. Memento park je jedinstven jer se u njemu nalaze samo skulpture iz komunističkog razdoblja mađarske historije (1949.-89.)

Sinagoga u Budimpešti je najveća u Europi i druga najveća na Planeti. Stoga, vrijedi posjetiti i ovu ustanovu, a u okviru sinagoge se nalaze ostaci i grobovi ubijenih Jevreja tokom holokausta.

Od ostalih stvari izdvajamo: Liječilište Szécheny u Budimpešti, Szécheny lančani most, Muzej likovnih umjetnosti, Koncertna dvorana Vigadó, Muzej primijenjenih umjetnosti, dvorac Vajdahunyad u gradskom parku u kojemu je smješten Muzej agrikulture, Most slobode, Ulica Váci itd.

Tehničke informacije

Ukoliko putujete avionom, veoma se lako možete za male novce prebaciti sa aerodroma do samog centra grada. Ukoliko idete do samog centra, "hvatate" autobus E100 koji sa aerodroma vozi prema gradu svakih 15-20 minuta. Cijena vožnje u jednom pravcu je oko 5 KM i vožnja traje oko pola sata. Posljednja stanica na kojoj izlazite je stanica na Trgu Ferenc Deak, koja je udaljena svega pet minuta pješačenja od velike Bazilike u samom centru grada. Po povratku na aerodrom, "hvatate" isti autobus sa Ferenc Deaka prema aerodromu, koji vozi svaki 15-20 minuta.

Cijene smještaja su pristupačne, a za nekih 180 KM možete pronaći jako dobar smještaj za, primjera radi, tri noći u samom centru grada. Eure nećete moći koristiti na svim lokacijama (apartmani i hoteli ih uglavnom primaju), pa vam savjetujemo da sa sobom ponesete mađarske forinte. 171 forinta odgovara jednoj konvertibilnoj marki.

Cijene u marketima sa prehrambenim namirnicama (posebno Lidl) su uglavnom identične kao cijene hrane u BiH, ali su cijene u kafićima, restoranima i ostalim uslužnim objektima u centru grada poprilično skuplje u odnosu na Sarajevo.

Također, cijene za pojedine atrakcije u Budimpešti su također visoke, pa ćete tako, naprimjer, za obilazak sinagoge platiti kartu od 15 eura. Ukoliko želite da se vozite taksijem, cijena po kilometru je 300 forinti. Cijela Budimpešta je veoma dobro povezana metrom, tramvajima i autobusima, a cijene karata su, doista, simbolične.

Novinar: Haris Ahbabović